انتخابات ریاست جمهوری در ایالات متحده هر چهار سال یک‌بار، در اولین سه‌شنبه بعد از اولین دوشنبۀ ماه نوامبر (یعنی بین دوم الی هشتم نوامبر) برگزار میشود.
در فرایند انتخاب ریاست جمهوری ایالات متحده، چهار مرحله از انتخابات با فواصل منظم برگزار میشود:
۱- انتخابات مقدماتی افرادی که بخواهند از طرف حزبی نامزد شوند، باید ابتدا در فرایند انتخابات درون حزبی آن حزب که بر طبق قوانین درونی آن حزب است، شرکت کنند. در این مرحله، اقدام به برگزاری انتخابات مقدماتی و یا تشکیل انجمن‌های حزبی میشود. فردی که در این مرحله موفق شود اکثریت آراء را کسب نماید، به عنوان نامزد آن حزب معرفی میشود. انتخابات مقدماتی و یا تشکیل انجمن‌های حزبی بر اساس قوانین ایالتی و توسط دولت محلی برگزار میشود. در برخی ایالت‌ها فقط انتخابات مقدماتی برگزار و در برخی دیگر فقط انجمن‌های حزبی تشکیل میشود (به استثنای ایالت میسوری که تلفیقی از این دو در آن اجرا میشود). انجمن‌های حزبی، کمیته‌های اختصاصی سران و اعضاء حزب هستند که به منظور انتخاب نامزدهای انتخاباتی و نمایندگانی که باید در کنوانسیون‌های ملی حزب شرکت کنند، تشکیل می‌شوند.
۲- کنوانسیون‌های ملی برپایی کنوانسیون‌های ملی، دومین مرحله از انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده است. احزاب سیاسی در ایالات متحده ائتلافی از احزاب منطقه‌ای و ایالتی هستند که در بسیاری از مسائل به صورت خودمختار عمل می‌کنند و بعضاً در موضوعات اجتماعی و اقتصادی با توجه به شرایط هر ایالت، با یکدیگر اختلاف نظر پیدا می‌کنند. بنابراین در جریان انتخابات ریاست جمهوری، تشکیل کنوانسیون ملی برای اتخاذ روش‌های مشترک و معرفی نامزد رسمی حزب در انتخابات عمومی ضرورت می‌یابد. نمایندگان کنوانسیون ملی از طریق رأی‌گیری درون حزبی انتخاب می‌شوند و وظیفۀ آن‌ها معرفی رسمی نامزد حزب می‌باشد. فردی که در انتخابات مقدماتی یا از سوی انجمن‌های حزبی برگزیده شود، اغلب از سوی نمایندگان کنوانسیون ملی نیز معرفی خواهد شد. بدین ترتیب فرد برگزیده شدگان، رسماً به عنوان نامزد حزب خود، عملاً وارد رقابت‌های انتخاباتی در ایالات متحده میشود و این روند تا روز رأی گیری ادامه می‌یابد. معمولاً رئیس جمهوری که در کاخ سفید حضور دارد و می‌تواند طبق قوانین برای یک دورۀ چهار سالۀ دیگر نامزد ریاست جمهوری باشد، از شانس بیشتری در انتخابات مقدماتی و به ویژه در کنوانسیون‌های ملی برخوردار است. در این حالت نامزد حزب حاکم در کاخ سفید، به نسبت حزب رقیب در زمان انتخابات با تنش و اختلاف کمتری مواجه است. در حالیکه در حزب رقیب، تلاش برای معرفی نامزد رسمی از سوی جناح‌های مختلف حزب، گاهی به بروز اختلافات عمیق می‌انجامد.
۳- رقابت‌های انتخاباتی پس از اعلام رسمی نامزد حزب از سوی کنوانسیون‌های ملی، رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری آغاز میشود. در مدت شش تا هشت ماه بعد، تمام توجهات به سمت شعارها و تبلیغات نامزدها معطوف میشود. این نامزدها که اکنون از جانب تشکیلات حزب با تمام امکانات مالی، تبلیغاتی و رسانه‌ای پشتیبانی می‌شوند، با قدرت تمام وارد عرصۀ رقابت می‌شوند و در هر گوشه از کشور به سخنرانی و برگزاری گردهمایی‌های تبلیغاتی می‌پردازند. یکی از رخدادهای مهم این مرحله، معرفی معاون رئیس جمهور است. هر نامزدی موظف است تا چند ماه پیش از روز رأی گیری معاون خود را به مردم معرفی کند. پس از معرفی معاون، نامزد انتخابات ریاست جمهوری به همراه معاونش تبدیل به یک زوج انتخاباتی می‌شوند. طبق قانون اساسی معاون ریاست جمهوری آمریکا دو جایگاه مهم دارد که یکی ادارۀ مجلس سنا و دیگری جایگزین شدن رئیس جمهور در صورت بیماری، فوت یا استعفای او است.
۴- مجمع انتخاباتی مجمع انتخاباتی در حقیقت آخرین مرحله از روند طولانی و طاقت فرسای انتخابات ریاست جمهوری محسوب میشود. در این مرحله انتخاب رئیس جمهور توسط گروهی موسوم به انتخاب کنندگان صورت می‌گیرد. اگر چه اسم نامزدها در برگه‌های اخذ رأى نوشته میشود؛ اما مردم در عمل به طور مستقیم به رئیس جمهور و معاون او رأى نمى‌دهند. به عبارت دیگر، مردم در روز انتخابات ، از یکسو به طور مستقیم به نامزد ریاست جمهوری و معاون وی رأی می‌دهند و از سوی دیگر اعضای مجمع انتخاباتی را به منظور تشکیل جلسۀ رسمی انتخاب رئیس جمهور برمی‌گزینند.
مفهوم و مکانیزم مجمعهای انتخاباتی طبق اصل ۲ قانون اساسی ایالات متحده، تعداد اعضای مجمع انتخاباتی در هر ایالت برابر است با تعداد نمایندگان آن ایالت در مجلس سنا و مجلس نمایندگان. جمع این افراد طبق قانون اساسی ۵۳۸ نفر تعیین شده است. برای انتخاب رئیس جمهور نیز اکثریت آرای اعضای مجمع نیاز است که حد نصاب آن ۲۷۰ رأی از مجموع ۵۳۸ رأی اعضای مجمع انتخاباتی است. گاهی اتفاق می‌افتد که رئیس جمهور منتخب بدون آنکه ۵۰ درصد آراء مردمی را کسب کرده باشد، تنها با اتکا به کسب حداقل ۲۷۰ رأیِ اعضای مجمع انتخاباتی، وارد کاخ سفید شود. این دسته از رؤسای جمهور آمریکا را اصطلاحاً «رئیس جمهور اقلیت » می‌نامند.
...
پیچیدگی سیستم مجمعهای انتخاباتی هنگامی افزایش می‌یابد که هیچ یک از نامزدها موفق نشوند حداقل آرای مجمع انتخاباتی را کسب کنند. بر اساس قانون اساسی ایالات متحدۀ آمریکا، در چنین وضعیتی وظیفۀ انتخاب رئیس جمهور بر عهدۀ کنگره، مجلس نمایندگان و سنا گذاشته خواهد شد.
هر چند که اعضای مجمع انتخاباتی در رأی دادن خود آزادند؛ اما معمولاً این کاندیداها به نامزدی رأی می‌دهند که اکثریت رأی دهندگان ایالت آن‌ها، انتخاب آن نامزد را توقع دارند و به طور سنتی این افراد صرفاً به نامزدهای حزب خود رأی می‌دهند. در واقع با توجه به اینکه اعضای مجمع انتخاباتی توسط حزبی برگزیده میشود که بیشترین رأی را در ایالت خود به دست آورده است، کمتر اتفاق می‌افتد که این اعضاء آرایی به صندوق بیندازند که مغایر با انتظار حزب پیروز در انتخابات ایالتی باشد. بارها اتفاق افتاده است که اعضای مجمعهای انتخاباتی ، به طور غیرمنتظره به نامزد حزب رقیب رأی داده باشند. معمولاً اعضای مجمع انتخاباتی در دادن رأی آزاد هستند، اما ایالت‌هایی نیز هستند که یکسری قوانین تنبیهی برای این دست از انتخاب کنندگان دارند که اصطلاحاً به آن‌ها انتخاب کنندگان بیوفا گفته میشود.
در انتخابات ایالات متحده، هر ایالت سبد رأی مجزایی دارد که میزان رأی در آن سبد، رأی تمامی اعضای انتخاب کنندگان را از یک ایالت تعیین می‌کند. با توجه به «اصل برنده همه چیز را می‌برد »، نامزدی که در یک ایالت موفق به کسب اکثریت آراء میشود، کل سهمیه آراء آن ایالت را از آن خود می‌کند.
در صورتی که هیچ کدام از نامزدها اکثریت لازم (۲۷۰ رأی انتخاب کنندگان) را کسب نکنند، رئیس جمهور از بین سه نفر آخر توسط مجلس نمایندگان و معاون رئیس جمهور از سوی سنا برگزیده میشود. در نتیجه، در ایالات متحده انتخابات بیش از آنکه در میان احزاب مختلف جریان داشته باشد، میان رقبای داخل یک حزب صورت می‌گیرد و تنها در آخرین مرحله و چند هفتۀ مانده به برپایی انتخابات عمومی، نامزدهای دو حزب رو در روی یکدیگر قرار می‌گیرند.
نظام انتخاباتی ایالات متحده بر مبنای مجمع انتخاباتی بنا نهاده شده است که در نفس خود، نوعی ترس از انتخاب مستقیم رئیس جمهور توسط مردم و مهار گرایش‌های زودگذر اجتماعی به وسیلۀ پختگی و تجربۀ اعضای مجمع انتخاباتی، نهفته است. مهم‌ترین ایراد در اینجا نقض حقوق اکثریت و رأی مردمی است. نقص‌های عمدۀ سیستم مجمع انتخاباتی عبارتند از:
- نقض حقوق اکثریت و رأی مردمی؛
- احتمال تغییر رأی اعضای مجمع انتخاباتی در روز رأی‌گیری؛
- احتمال به قدرت رسیدن رئیس جمهوری با رأی مردمی کمتر؛
- عدم امکان حضور نامزدی مستقل و خارج از دو حزب دموکرات یا جمهوری‌خواه؛
- کاهش انگیزه برای مشارکت عمومی در انتخابات
نگاهی به آمار مشارکت سیاسی مردم آمریکا در نه دوره ی انتخابات ریاست جمهوری:
سال ۱۹۸۰ میزان مشارکت ۵۲٫۶۰ درصد
سال ۱۹۸۴ میزان مشارکت ۵۳٫۱۱ درصد
سال ۱۹۸۸ میزان مشارکت ۵۰٫۱۱ درصد
سال ۱۹۹۲ میزان مشارکت ۵۵٫۱۰ درصد
سال ۱۹۹۶ میزان مشارکت ۴۹ درصد
سال ۲۰۰۰ میزان مشارکت ۵۱٫۲۱ درصد
سال ۲۰۰۴ میزان مشارکت ۵۶٫۶۹ درصد
سال ۲۰۰۸ میزان مشارکت ۵۸٫۲۰ درصد
سال 2012 میزان مشارکت کمتر از 50 درصد
